پوکه کپسول

پوکه کپسول خالی

«پوکه کپسول» یا به انگلیسی Empty Capsule، همان «کپسول خالی» است — غلاف‌هایی استوانه‌ای‌شکل که برای قرار دادن پودرها، گرانول‌ها، روغن‌های مشخص و دیگر فرمولاسیون‌های دارویی یا مکمل به‌کار می‌روند. این قطعهٔ ساده اما حیاتی، تعیین‌کننده راحتی مصرف، ماندگاری محصول و حفظ خصوصیات دارویی مادهٔ داخل است. پوکه‌ها به‌عنوان بسته‌بندی اولیه نقش محافظ و حامل دوز را ایفا می‌کنند و انتخاب درست آن برای شرکت‌های دارویی، تولیدکنندگان مکمل و عطاری‌ها بسیار حیاتی است.

پوکه کپسول دارو

2. انواع پوکه کپسول

2.1 کپسول ژلاتینی (Gelatin)

پرکاربردترین نوع کپسول است که از ژلاتین حیوانی ساخته می‌شود. این کپسول‌ها به‌خاطر سهولت تولید، هزینهٔ نسبتاً پایین و انحلال سریع در محیط معده بسیار محبوب‌اند. ژلاتین قابلیت جذب آب داشته و پس از بلع، در معده حل شده و محتویات را آزاد می‌کند.

2.2 کپسول گیاهی / HPMC (Hydroxypropyl Methylcellulose)

برای مصرف‌کنندگان گیاه‌گرا، مذهبی یا کسانی که از محصولات حیوانی اجتناب می‌کنند، کپسول‌های گیاهی (HPMC) گزینهٔ مناسب‌تری هستند. این نوع پوکه برخلاف ژلاتین منشاء گیاهی داشته و پایداری بیشتری در شرایط رطوبتی دارد. مناسب برای شرکت‌هایی که می‌خواهند برچسب «گیاهی» یا «vegan» ارائه دهند.

2.3 کپسول‌های نرم (Softgel) و شیشه‌ای

کپسول‌های نرم برای مایعات یا روغن‌ها استفاده می‌شوند و ساختارشان با پوکه‌های سخت متفاوت است. همچنین برخی پوکه‌ها با ظاهر شفاف یا رنگی مخصوص (شیشه‌ای، متالیک، مرواریدی) برای زیباشناسی یا برندسازی تولید می‌شوند.

3. سایزها و ظرفیت‌های مرسوم

کپسول‌های سخت در سایزهای استاندارد متداولی عرضه می‌شوند (نمونه: 000، 00، 0، 1، 2، 3، 4، 5 یا برابر با میلی‌گرم‌های تقریباً مرسوم مانند 50، 100، 125، 250، 500، 750). هر سایز ظرفیت حجمی متفاوتی دارد که با توجه به دانسیتهٔ پودر شما (جرم مخصوص) مقدار مادهٔ قابل قرارگیری تغییر می‌کند. برای انتخاب سایز مناسب باید دانسیتهٔ پودر و حجم دوز مد نظر قرار گیرد.

نکته عملی: قبل از انتخاب سایز، وزن مخصوص پودر (g/cm³) را بسنجید؛ مثلاً یک پودر سبکِ کم‌چگال ممکن است برای 250 میلی‌گرم حجم، وزن واقعی کمتری اشغال کند و بالعکس.

4. مواد سازنده و خواص فیزیکی

4.1 ژلاتین

ژلاتین از هیدرولیز کلاژن به‌دست می‌آید و خواصی مانند انحلال در آب گرم، جذب رطوبت و شکنندگی نسبی در شرایط خشک دارد. ژلاتین می‌تواند فاکتورهایی مثل دما و رطوبت را از محتوای درون تا حدی تحت تأثیر قرار دهد (مثلاً رطوبت محیط باعث نرم شدن یا چسبندگی می‌شود).

4.2 HPMC و پلیمرهای گیاهی

پایداری شیمیایی و فیزیکی بهتر در دامنهٔ رطوبتی وسیع‌تر، مناسب برای فرمولاسیون‌هایی که با آب یا روغن ناسازگاری داشته و یا نیاز به واجد شرایط «گیاهی» دارند.

4.3 افزودنی‌ها و رنگ‌ها

بعضی تولیدکنندگان برای اهداف بازاریابی یا شناسایی کپسول‌ها از رنگ‌های مجاز خوراکی، پوشش‌های مرواریدی یا متالیک استفاده می‌کنند. مطمئن شوید رنگ‌ها دارای مجوزهای لازم (برای مصرف خوراکی) هستند.

5. استانداردها، گواهی‌ها و مقررات

تولید و واردات پوکه کپسول در بسیاری از کشورها تحت استانداردهای بهداشتی نظیر GMP (Good Manufacturing Practice) و دستورالعمل‌های سازمان غذا و دارو یا مراجع مربوطه انجام می‌شود. در ایران نیز تولیدکنندگان یا واردکنندگان معتبر معمولاً مدارک و گواهی‌های مربوطه را ذکر می‌کنند و محصول تحت نظارت سازمان‌های مربوط عرضه می‌شود. هنگام خرید از عبارت‌هایی مثل «GMP»، «Halal»، «مجوز سازمان غذا و دارو» و امکان ارائهٔ مستندات اطمینان حاصل کنید.

6. کاربردها

• مصارف دارویی: برای پر کردن دوزهای پودری/گرانولی داروها در کارخانه‌ها یا داروخانه‌های گیاهی.

• مکمل‌های غذایی و ورزشی: شرکت‌های تولید مکمل از پوکه برای بسته‌بندی و دوزبندی استفاده می‌کنند.

• عطاری‌ها و مصارف خانگی: پر کردن گیاهان دارویی تلخ که مصرف مستقیم را دشوار می‌کنند.

• آرایشی و بهداشتی: گاهی برای ترکیبات خوراکی-آرایشی یا تست‌های نمونه‌گیری استفاده می‌شود.

• نمونه‌گیری و تحقیقاتی: در آزمایشگاه‌ها برای داوری سریع فرمولاسیون‌های جدید.

پوکه کپسول دارویی

7. روش‌های پر کردن و بسته‌بندی

7.1 پر کردن دستی (برای استفاده خانگی و عطاری)

• مراحل: تمیزکاری → جداسازی کپسول‌ها → پر کردن پودر با قاشقک یا ابزار مخصوص → بستن درِ کپسول → شمارش و بسته‌بندی.

• مناسب برای مقادیر کم و نمونه‌سازی، اما برای اطمینان از دقت دوز مناسب نیست.

7.2 دستگاه‌های نیمه‌صنعتی

برای کسب‌وکارهای کوچک که نیاز به بسته‌بندی صدها تا چند هزار کپسول در روز دارند. دستگاه‌های نیمه‌خودکار سرعت و دقت را افزایش می‌دهند.

7.3 خط کامل صنعتی (Capsule Filling Machine)

در تولید انبوه از ماشین‌آلات پرکنندهٔ کپسول استفاده می‌شود که سرعت بسیار بالا، دقت دوز و امکان بهره‌وریِ بسته‌بندی را فراهم می‌کنند. برای تولیدکنندگان عمده ضروری است.

خرید پوکه کپسول

8. نکات مهم هنگام خرید

1. منبع تأمین و گواهی‌ها: از فروشندگانی خرید کنید که مستندات GMP و مجوزهای مربوط را ارائه می‌دهند.

2. نوع ماده (ژلاتینی یا گیاهی): بسته به مشتری هدف و محدودیت‌های مذهبی/گیاهی انتخاب کنید.

3. تاریخ تولید و انقضا: کپسول‌ها مانند هر محصول غذایی/دارویی تاریخ انقضا دارند.

4. بسته‌بندی و شرایط انبارداری: بسته‌های بهداشتی و خشک و دور از نور مستقیم خورشید را انتخاب کنید.

5. کیفیت ظاهری و کنترل کیفی: تست‌های تصادفی روی انحلال، یکپارچگی و عدم آلودگی.

6. قیمت به‌ازای تعداد: خرید عمده معمولاً قیمت واحد را کاهش می‌دهد. برای مثال بسته‌های 1000 یا 2000 عددی معمولاً ارزان‌تر از بسته‌های کوچک‌اند.

9. قیمت‌گذاری و بازار ایران

قیمت پوکه کپسول به عوامل زیر بستگی دارد: نوع (ژلاتینی vs HPMC)، سایز، مقدار خرید (تک‌تعدادی یا عمده)، برند و بسته‌بندی. در بازار ایران می‌توان بسته‌های 50 عددی تا بسته‌های چند هزار عددی مشاهده کرد و قیمت‌ها از چند ده هزار تومان تا چند میلیون تومان برای کارتن‌های بزرگ متغیر است؛ فروشگاه‌ها و بازارهای آنلاین داخلی نمونه‌هایی از عرضهٔ این محصول را ارائه می‌دهند. برای مشاهدهٔ قیمت‌های روز معمولا فروشگاه‌های آنلاین اطلاعات به‌روز می‌دهند.

10. پرسش‌های متداول (FAQ)

س: تفاوت کپسول ژلاتینی و گیاهی چیست؟
ج: ژلاتین از منشاء حیوانی است و در آب گرم یا در محیط معده حل می‌شود؛ HPMC منشاء گیاهی دارد و برای افراد گیاه‌خوار/وگان مناسب‌تر است و پایداری رطوبتی متفاوتی دارد.

س: چگونه سایز مناسب کپسول را انتخاب کنم؟
ج: حجم مورد نیاز دوز و دانسیتهٔ پودر را محاسبه کنید؛ سپس به جدول سایزها مراجعه کنید یا نمونه‌گیری انجام دهید. سایزهای متداول در بازار ایران شامل 125، 250، 500، 750 میلی‌گرم یا استانداردهای شماره‌ای (1 تا 000) هستند.

س: مدت زمان نگهداری کپسول‌ها چقدر است؟
ج: به تولیدکننده و نوع کپسول بستگی دارد؛ همواره تاریخ انقضا روی بسته‌بندی را بررسی کنید و در محیط خشک و خنک نگهداری کنید.

11. نتیجه‌گیری و توصیه‌های نهایی

پوکه کپسول (کپسول خالی) یکی از ابزارهای پایه‌ای در صنایع دارویی، مکمل و عطاری است که انتخاب صحیح آن می‌تواند کیفیت محصول نهایی، پذیرش مصرف‌کننده و انطباق با مقررات را تضمین کند. هنگام خرید به نوع مادهٔ سازنده، استانداردها و گواهی‌ها، سایز و بسته‌بندی توجه کنید. برای تولید انبوه از ماشین‌آلات پرکنندهٔ صنعتی و برای کسب‌وکارهای کوچک از دستگاه‌های نیمه‌صنعتی استفاده کنید تا دقت دوز و بهره‌وری حفظ شود. منابع معتبر در ایران اطلاعات، نمونه و قیمت عرضه می‌کنند؛ قبل از خرید عمده از فروشنده درخواست مستندات کنید.